| خطیب قزوینی و جایگاه او در بلاغت |
| کد مقاله : 1212-CPLLR |
| نویسندگان |
|
ناهید طهرانی ثابت * گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی 889-14665، تهران، ایران |
| چکیده مقاله |
| نقش ایرانیان در پیشبرد تمدن اسلامی بر کسی پوشیده نیست. در تکوین علوم بلاغی نیز ایرانیان نقش اساسی داشته‌اند؛ اگرچه در پرده اسامی و گاه انساب عربی، ملیّت آنان فراموش شده است. خطیب قزوینی از جمله کسانی است که با دو اثر مهم خود یعنی تلخیص المفتاح و الایضاح مورد توجه بسیار قرار گرفته است و علی‌رغم داشتن نسبتی عجمی، او را یک عرب اصیل دانسته‌اند. احمد مطلوب معتقد است وی پایه‌های بلاغت عربی را بنا نهاده و مطابق با اغلب منابع عربی وی را منسوب به ابودلف عجلی می‌داند و بر اصالت عربی او تأکید می‌کند. نحوه استدلال وی این سوال را به ذهن می‌رساند که چقدر این موضوع معتبر است. بر این اساس هدف این مقاله بررسی صحت و سقم این مطلب و زمینه‌های پیدایش آن است که با مراجعه به منابع عربی و فارسی و با روش اسنادی صورت گرفته است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد اگر چه اثبات نسب اشخاص بعد از قرن ها و ذکر آن در منابع کار ممکنی نیست، اما حضور شگفت‌انگیز ایرانیان در تدوین علوم مختلف عربی به ویژه علوم بلاغی و تسلط بی‌نظیرشان بر زبان عربی در دوره عباسی و وجود جریان‌های شعوبی و ضد شعوبی، و نیز اندیشه‌های عرب‌گرایانه معاصر این فکر را تقویت می‌کند که شاید انتساب خطیب قزوینی به دلیل آن که بیشتر عمر خود را در دمشق و شام گذرانده و مولد او را اغلب منابع شعر موصل دانسته‌اند و نیز تسلط او بر زبان عربی و دیگر محاسنش، از مقوله انتساباتی باشد که قابل اثبات نیست. |
| کلیدواژه ها |
| خطیب قزوینی، بلاغت، ملیّت. |
| وضعیت: پذیرفته شده برای ارائه شفاهی |