| تحلیل اقوالِ ابوسعید خراز در آیینة شرح شطحیات روزبهان و حسنات‌العارفین داراشکوه |
| کد مقاله : 1157-CPLLR |
| نویسندگان |
|
میلاد صلاحی خلخالی *1، مجتبی هوشیار محبوب2 1دانشگاه شهید بهشتی 2دانشگاه گیلان |
| چکیده مقاله |
| ابوسعید خراز یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های عرفانی در تاریخ تصوف ایران است و در میان صوفیان متقدم شخصیتی اثرگذار. رد اقوال و آثار او را در بسیاری از کتبِ شناخته‌شده‌ی عرفانی می‌توان گرفت. در میان آثار فراوانی که پیرامون زندگی و رفتار ابوسعید خراز ثبت شده است، در این جستار به شطحیات او پرداخته‌ایم و شطح‌های وی را محملی برای تنویر بیشتر عقاید و اندیشه‌های وی قرار دادیم، چرا که با توجه به اقوال عارفان در باب شطح، شطحیات از بطنِ اندیشه عارفان و ژرفنای ضمیرِ ناخودآگاه آنان سرچشمه می‌گیرد و می‌تواند آینه‌ی تمام‌نمایی از افکار ایشان باشد. به عبارت دیگر می‌توان در شطحیات عرفا به مثابه‌ی حقیقی‌ترین و بی‌پرده‌ترین سخنان آنان نظر کرد. در این مقاله، با رویکرد توصیفی، اقوال و شطحیات وی را در دوازده گزاره بر اساس دو کتاب «شرح شطحیات» اثر روزبهان بقلی و «حسنات العارفین» اثر محمد داراشکوه (دومین کتاب در زبان فارسی که شطحیات عرفای متقدم و متاخر در آن جمع آمده است) که هر دو اثر از بنیادین‌ترین آثار در باب شطحیات صوفیان است، بررسی شده است. علاوه بر آن‌که توجه به آیات قرآن کریم در شطح‌ها، خراز را در مقام مفسری عرفانی نیز نشان می‌دهد، سه اصل توحید، ولایت و عشق، به عنوان اصول مکتومِ این سخنان برجسته است. خراز این مفاهیم را به دقت پرورش داده است. بر این اساس عاشقی طرف‌دار مکتب سکر است که عشقش کاملا صبغه‌ای توحیدی دارد. همچنین اولیا را همان صاحبین گوهر معرفت می‌داند و نمونة اعلای ولی را در پیامبر (ص) می‌یابد. |
| کلیدواژه ها |
| ابوسعید خراز، شطح، تحلیل شطحیات، روزبهان بقلی، داراشکوه |
| وضعیت: پذیرفته شده |