| بازخوانی سیر دگردیسی گیاهان اساطیری در گذر از اسطوره به عرفان (مطالعۀ موردی: انار، انگور، گندم، مشی و مشیانه) |
| کد مقاله : 1152-CPLLR |
| نویسندگان |
| زهرا عسگری * |
| چکیده مقاله |
| در اساطیر ایرانی بحث اعتقاد به منشأ نباتی انسان با بحث جاودانگی در ارتباط است که با وجود تلاش‌های فراوان اهریمن و پیروانش در نابود ساختن نیروهای نیک و اهورایی، با دگردیسی پادشاهان و پهلوانان در هیأت گیاهان، موجودیت آنان حفظ شده، دگرباره به چرخۀ اساطیری بازگشته‌اند. این پژوهش با روش تحلیل‌محتوا در پی بررسی و تحلیل سیر دگردیسی مهم-ترین اساطیر گیاهی است که نتایج بررسی نشان می‌دهند، اسطورۀ انار با وجود قداست و جایگاه والا در فرهنگ کهن ایرانی، در متون سایر دوره‌ها نمود چندانی ندارد و به جای تداوم خویشکاری‌های اساطیری، در متون ادوار بعد بیشتر در قالب تشبیه و تمثیل به کار گرفته شده است. انگور در مهرپرستی با اسطورۀ قربانی در ارتباط است و در بحث تهیۀ شراب، با جشن مهرگان در شاهنامه در پیوند است که در متون عرفانی رمزی می‌شود از وحدت و کمال که این اسطوره در متون زرتشتی و حماسی دچار دگردیسی تنزّل گشته؛ اما در متون عرفانی با رمزگان شراب، به نوعی از تکامل و تعالی دست پیدا کرده است. اسطورۀ گیاهی- انسانی مشی و مشیانه نیز با وجود شهرت، در متون بررسی‌شده حضور چشمگیری ندارد و تنها در بندهش به تفصیل به آن اشاره شده است که از این نظر، این اسطوره در دوره‌های بعد دچار دگردیسی حذف شده است؛ در نهایت، اسطورۀ گندم در متون اساطیری- آیینی جلوۀ قدسی‌تری دارد؛ اما در متون عرفانی تحت تاثیر روایات هبوط و اخراج آدمی از بهشت، به عنوان نمادی از نفس و معصیت به کار رفته و دچار دگردیسی تنزّل گشته است. |
| کلیدواژه ها |
| اسطوره، دگردیسی، گیاهان، حماسه، عرفان. |
| وضعیت: پذیرفته شده برای ارائه شفاهی |