| نشانه شناسی فرهنگی عرفان و تصوف اسلامی |
| کد مقاله : 1117-CPLLR |
| نویسندگان |
|
زهرا ناظری *1، رضا فرخ نژاد2 1------- 2------------ |
| چکیده مقاله |
| در این مقاله بازنمایی ساختار فرهنگ عرفان و تصوف اسلامی در متون عرفانی اولیه از منظر نشانه‌شناسی فرهنگی تشریح و تبیین می‌شود. پرسش مقاله حاضر آن است که فضای درونی و بیرونی نظام فرهنگی عرفان و تصوف اسلامی چگونه در متون اولیه عرفانی منثور، صورت‌بندی شده‌است. به این منظور پس از معرفی فرهنگ برساخت شده و ارتباطات بینافرهنگی آن، چهار متن منتخب «اللمع‌فی‌التصوف» نوشته «ابونصر سرّاج» از قرن چهارم به زبان عربی و «شرح‌التعرف» نوشته «ابوابراهیم‌مستملی‌بخاری»، «کشف-المحجوب» نوشته «علی‌ابن‌عثمان‌هجویری» و «رساله‌قشیریه» نوشته «ابوالقاسم‌قشیری» در قرن پنجم کاویده شد. از آنجایی که در نشانه‌شناسی فرهنگی، هر نظامی دارای دو فضای درونی و بیرونی است و فضای درونی آن، خود به دو بخش مرکز و حاشیه تقسیم می‌شود، از این رویکرد برای تبیین ساختارهای درونی و بیرونی متون عرفانی بهره‌گرفته‌ایم. نتایج نشان‌می‌دهد مؤلفه‌هایی چون: توحید، فقر، توبه، زهد و... در این متون، دارای جایگاه کانونی و هنجارین نظام فرهنگی عرفان است. این مؤلفه‌ها به دلیل تطابق و هرچه نزدیکی سپهر طریقت با سپهر شریعت اسلامی با قوت و قدرت تمام بازنمایی می‌شوند و درون ابواب با تأویل و تفسیرهای عرفانی از آن خود شده و درونی می‌شوند. در‌مقابل مؤلفه‌های دیگری چون: محبت‌و‌عشق، کرامت، سماع و... به‌دلیل تثبیت‌نیافتگی و وجود منازعات بسیار، در موقعیت پیرامونی و حاشیه‌ای این سپهر فرهنگی قرار‌می‌گیرند که به‌تدریج با دینامیک نظام به فضای هسته راه‌می‌یابند. در این متون نفس، خواسته‌های‌آن و دنیا دیگری-سازی شده و به مثابة پادفرهنگ عرفان با بسامد زیاد فاصله‌گذاری و خصم‌انگاری معرفی می‌شوند. |
| کلیدواژه ها |
| نشانه‌شناسی‌فرهنگی، ادبیات‌عرفانی، اللمع‌فی‌التصوف، شرح‌التعرف، کشف‌المحجوب، رسالة قشیریه. |
| وضعیت: پذیرفته شده برای ارائه شفاهی |